در دنیای پزشکی، ست سرم یک ابزار کاربردی است که در انتقال مایعات، داروها و مواد مغذی به بدن بیمار از طریق تزریق وریدی، نقش دارد. استفاده صحیح و اصولی از این ابزار، علاوه بر تضمین اثربخشی درمان، از بروز عوارض جانبی احتمالی هم جلوگیری می کند.
انتخاب ست سرم مناسب
انتخاب ست سرم مناسب، اولین و مهم ترین گام در فرآیند تزریق وریدی است. عوامل متعددی در این انتخاب دخیل هستند که عبارتند از:
- نوع مایع یا داروی تزریقی: غلظت، ویسکوزیته و سازگاری مایع یا دارو با جنس ست سرم، از جمله عوامل تعیین کننده در انتخاب نوع ست سرم هستند. برای مثال، تزریق داروهای حساس به نور، نیازمند استفاده از ست سرم های تیره رنگ و محافظت شده در برابر نور است.
- شرایط بیمار: شرایط بیمار، از جمله سن، وضعیت قلبی عروقی و وجود بیماری های زمینه ای، در انتخاب ست سرم و تعیین سرعت تزریق نقش دارند. برای مثال، در بیماران با نارسایی قلبی، سرعت تزریق باید با دقت و احتیاط بیشتری تنظیم شود.
- وجود یا عدم وجود فیلتر: برخی از ست سرم ها مجهز به فیلتر هستند که ذرات معلق و آلودگی های احتمالی را از مایع تزریقی جدا می کند. استفاده از ست سرم های فیلتردار، به ویژه برای تزریق داروهای حساس و در بیماران آسیب پذیر، ضروری است.
- حجم مایع مورد نیاز: حجم مایع مورد نیاز و سرعت تزریق، تعیین کننده اندازه لوله و قطره چکان ست سرم می باشند. ست سرم ها معمولاً در دو نوع میکرو و ماکرو موجود هستند که برای تزریق حجم کم با سرعت پایین، ست سرم میکرو انتخاب می شود؛ در حالی که برای تزریق حجم زیاد با سرعت بالا، ست سرم ماکرو اولویت دارد.
آماده سازی ست سرم چگونه است؟
پس از انتخاب ست سرم مناسب، لازم است آن را به درستی آماده کرد. این گام شامل مراحل زیر است:
بررسی بسته بندی:
قبل از باز کردن بسته بندی ست سرم، از سالم بودن آن و عدم وجود هرگونه آسیب یا پارگی اطمینان حاصل کنید. همچنین تاریخ انقضای ست سرم را بررسی نمایید.
باز کردن بسته بندی:
بسته بندی ست سرم را با رعایت اصول بهداشتی و به روشی که از آلوده شدن آن جلوگیری شود، باز کنید.
بستن گیره:
قبل از اتصال ست سرم به ظرف حاوی مایع تزریقی، گیره را ببندید تا از خروج ناگهانی مایع جلوگیری شود.
اتصال ست سرم به ظرف حاوی مایع تزریقی:
پوشش محافظ محل اتصال ست سرم به ظرف حاوی مایع را برداشته و آن را به آرامی و با دقت به ظرف متصل کنید.
پر کردن مخزن قطره چکان:
با فشردن مخزن قطره چکان، آن را تا نیمه پر کنید.
هواگیری ست سرم:
مهم ترین مرحله در آماده سازی ست سرم، هواگیری آن است. چرا که وجود هوا در داخل لوله های ست سرم می تواند منجر به آمبولی هوا شود. برای هواگیری، گیره را باز کرده و اجازه دهید مایع به تدریج از داخل لوله ها عبور کند تا تمام هوا خارج شود. پس از خروج کامل هوا، گیره را مجدداً ببندید.
تزریق وریدی با ست سرم چگونه انجام می شود؟
پس از آماده سازی ست سرم، نوبت به تزریق وریدی می رسد. این مرحله باید توسط متخصصین آموزش دیده و با رعایت اصول بهداشتی و ایمنی انجام شود.
مراحل تزریق وریدی به شرح زیر است:
- انتخاب محل تزریق: محل تزریق باید بر اساس شرایط بیمار، نوع دارو و حجم مایع مورد نیاز انتخاب شود. معمولاً وریدهای سطحی دست و بازو برای تزریق وریدی مناسب هستند.
- ضدعفونی کردن محل تزریق: محل تزریق را با استفاده از محلول ضدعفونی کننده مناسب، به طور کامل تمیز کنید.
- قرار دادن گارو: یک گارو را بالاتر از محل تزریق ببندید تا وریدها برجسته تر شوند.
- وارد کردن آنژیوکت: آنژیوکت را با زاویه مناسب و به آرامی وارد ورید کنید.
- برداشتن گارو: پس از اطمینان از قرارگیری صحیح آنژیوکت در ورید، گارو را باز کنید.
- اتصال ست سرم به آنژیوکت: ست سرم را به آنژیوکت متصل نمایید.
- تنظیم سرعت تزریق: سرعت تزریق را بر اساس دستور پزشک و شرایط بیمار تنظیم کنید.
- ثابت کردن آنژیوکت: آنژیوکت را با استفاده از چسب یا پانسمان مناسب، در محل خود ثابت کنید.
- کنترل محل تزریق: در طول تزریق، محل تزریق را به طور مرتب کنترل کنید تا از عدم وجود علائمی مانند تورم، قرمزی، درد یا خروج مایع از محل تزریق اطمینان حاصل شود.
اقدامات لازم پس از اتمام تزریق و جمع آوری ست سرم
پس از اتمام تزریق، گیره ست سرم را ببندید و ست سرم را از آنژیوکت جدا کنید. آنژیوکت را هم به آرامی و با دقت از ورید خارج کرده و یک پنبه استریل را روی محل تزریق قرار دهید و به مدت چند دقیقه آن را بر روی زخم بگذارید. سپس، محل تزریق را با استفاده از پانسمان مناسب بپوشانید و تمامی وسایل استفاده شده (ست سرم، آنژیوکت، پنبه و...) را مطابق با پروتکل های بهداشتی دور بیندازید.
جمع بندی
استفاده صحیح و اصولی از ست سرم، یک مهارت حیاتی برای متخصصین حوزه درمان است. انتخاب مناسب ست سرم، آماده سازی صحیح، تزریق وریدی ایمن و جمع آوری اصولی، همگی از مراحل ضروری در این فرآیند هستند. به یاد داشته باشید که همواره باید دستورالعمل های پزشک و پروتکل های بهداشتی را رعایت کرده و در صورت بروز هرگونه سوال یا مشکل، با متخصصین مربوطه مشورت کرد.
پرسش و پاسخ
چه مدت می توان از یک ست سرم استفاده کرد؟
مدت زمان استفاده از یک ست سرم، معمولاً 24 تا 72 ساعت است. پس از این مدت، ست سرم باید تعویض شود.
در صورت بروز تورم یا درد در محل تزریق چه باید کرد؟
در صورت بروز تورم یا درد در محل تزریق، ابتدا تزریق را متوقف کرده و سپس به پزشک یا پرستار اطلاع دهید. ممکن است به خارج کردن آنژیوکت و تعویض محل تزریق نیاز باشد.
چگونه می توان از بروز عفونت در محل تزریق جلوگیری کرد؟
رعایت اصول بهداشتی، از جمله شستشوی دست ها قبل از تزریق، استفاده از وسایل استریل و ضدعفونی کردن صحیح محل تزریق، از مهم ترین راه های پیشگیری از عفونت محل تزریق هستند.